Elburg

Omringd door prachtig begroeide wallen, visrijke grachten en stukken stadsmuur ligt het oude plaatsje Elburg waarvan gelukkig nog veel bewaard is gebleven.  Veel van de straten en steegjes ademen nog de sfeer der middeleeuwen, het tijdperk waarin Elburg is geworden tot wat het naar vorm nu nog is.

De geschiedenis van Elburg gaat zeer ver terug in het verleden.  Over de allereerste bewoners van de streek kunnen we alleen maar vermoedens hebben, omdat daarvan weinig sporen zijn gevonden.  Het eerst geschreven bericht waarin de naam Doornspijk genoemd wordt (en Elburg heette vroeger ook zo) dateert uit 796 na Chr. In ieder geval moet er in het begin van de 13e eeuw een nederzetting zijn geweest die zo belangrijk was dat één der graven van Gelre aan Elburg stadsrechten verleende.  In welk jaar dat precies is gebeurd, is niet bekend maar vast staat echter dat het tussen  1220 en 1271 moet zijn geweest.

Naast de landbouw en misschien de visserij nam zeker ook de handel een belangrijke plaats in onder de bestaansmiddelen van de Elburgers in de middeleeuwen.  Reeds in 1332 dreef de stad handel op het Oostzee-eiland Schoonen. In 1367 treffen we de stad voor het eerst aan als Hanzestad, waarna in 1368 koning Albert van Zweden aan Elburg het recht verleende tot het stichten van een eigen vitte of factorij op Schoonen.  In de 14e eeuw kreeg ook de landbouw een vaste basis. In 1336 werd door Graaf Reinald de III een stuk grond, het Goor geheten en gelegen ten zuiden van de stad, tegen een geringe pacht aan de poorters en grondeigenaren van Elburg uitgegeven.  Hiervan wordt tot op de dag van vandaag gebruik gemaakt.  In 1369 werd definitief het recht van de veehoudende burgers van Elburg op de Mheen geregeld, een weide ten noorden van de stad. Ook van dit weiderecht wordt nu nog steeds gebruik gemaakt.

Men mag aannemen dat de grootste bloei van Elburg viel in de 2e helft van de 14e eeuw.  De stad was toen in staat een ambitieus plan tot verandering van de hele stad uit te voeren. Hertog  Willem I was de stimulator achter dit alles.  Van hem kreeg Arent thoe Boecop, richter  (rentmeester) van de Veluwe, opdracht om een versterkte stad te bouwen in een heel andere vorm en opzet dan deze voorheen had.  Hij projecteerde de nieuwe stad in een rechthoekige vorm met zijden van 370 bij 240 meter.  Het geheel is doorsneden met rechte starten en stegen. Deze opzet mag, en zeker voor die tijd, als voorbeeldig worden beschouwd. Het werk werd uitgevoerd in de jaren 1392 tot en met 1396.  Opmerkelijk is het dat de oppervlakte van de stad zoals deze in 1392 was vastgesteld, groot genoeg bleek om tot aan de eerste wereldoorlog de bewoners te herbergen.

In een periode van 500 jaar is dus blijkbaar geen behoefte aan uitbreiding geweest.  Men kan dus redelijkerwijs veronderstellen dat de economische groei van Elburg na de bloei in de 2e helft van de 14e eeuw tot stilstand is gekomen. Natuurlijk, grote gebeurtenissen wierpen ook hun schaduw over Elburg, maar alles bleef in hoofdzaken gelijk.  In 1857 kwam er wat industrie in de vorm van een houtzaagmolen, in 1866 kwam er een  gasfabriek  bij en in 1876 werd in een grutterij het  eerste stoomwerktuig geïnstalleerd. Dat zou jammer genoeg lange tijd ook de enige blijven.

Hoe komt het nu dat de industriële revolutie Elburg nauwelijks aangeraakt heeft?  De oorzaak hiervan is dat Elburg de trein gemist heeft. In 1863 werd de spoorlijn Utrecht- Amersfoort Zwolle aangelegd.  Deze maakte een grote bocht om Harderwijk te kunnen aandoen, maar ging aan Elburg voorbij.  De reden hiervoor was dat de Elburgers een veel te hoge prijs voor hun grond vroegen waar de meeste gemeentes geld gaven voor de bouw van een station.  Ondanks de vele protesten van het gemeentebestuur kwam er geen halte in Elburg maar in 't Harde. Dit betekende voor de economie van Elburg in de komende 100 jaar een ramp.

Omstreeks 1950 kwam er een opleving.  Een aantal bedrijven vestigt zich in Elburg en ook het toerisme neemt vanaf dat moment van jaar tot jaar toe.

Dit laatste is alleszins begrijpelijk gezien het  vele dat de gemeente Elburg te bieden heeft aan natuurschoon temidden waarvan het unieke stadje Elburg ligt waarin in ons land op het kleinste oppervlak de meeste monumenten aanwezig zijn.

Museum Elburg

Een van de markantste gebouwen in Elburg is het vroegere Agnietenconvent.  Eens was het een 15e eeuws vrouwenklooster.  In deze laat-gotische panden is nu Museum Elburg gevestigd.  In het museum vindt u een uitgebreide collectie voorwerpen die betrekking heeft op de geschiedenis van Elburg en haar omgeving.  Een bezoek aan dit museum biedt u tevens de mogelijkheid om de voormalige kloosterpanden eens van binnen te bekijken.  Vooral de bijzondere, middeleeuwse dubbelkapel mag u niet missen.  Vergeet ook niet een kijkje in de kloostertuin te nemen. Vanaf de verstilde binnenplaats heeft u een prachtig uitzicht op het klooster.